Gezakt voor havo of gezakt voor vwo: wat nu?

Een van de meest voor de hand liggende opties om alsnog je diploma te behalen als je gezakt bent, is het overdoen van het hele examenjaar. Dit kan bij je eigen school, het vavo of een privéschool. Het hele jaar overdoen kan een goede optie zijn als je voor meerdere vakken een (zware) onvoldoende hebt behaald. Door alle vakken opnieuw te doen kun je al je cijfers ophalen om ervoor te zorgen dat je genoeg voldoendes haalt en je gemiddelde voor het centrale examen voldoende is.

Eigen middelbare school

Het spreekt voor zich dat je ervoor kunt kiezen om het gehele eindexamenjaar over te doen op je eigen middelbare school nadat je bent gezakt voor de havo- of vwo-eindexamens. Je volgt dan alle vakken opnieuw en doet net als iedereen in je klas aan het eind van het jaar voor alle vakken examen.

Vavo

Het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) is in principe bedoeld voor 18-plussers die hun diploma nog niet hebben behaald. Voor 16- en 17-jarigen zijn er echter ook mogelijkheden om vavo-lessen te volgen, namelijk als je huidige middelbare school je aan het vavo ‘uitbesteedt’. Via het vavo kun je:

• al je vakken overdoen zodat je volgend jaar een goede eindlijst hebt;
• alleen je onvoldoende vakken overdoen en zo je diploma halen (zie ook het kopje 'Deelcertificaten behalen');
• vrijstelling krijgen voor je schoolexamencijfers en je voorbereiden op het centraal examen;
• van profiel of van vakkenpakket wisselen;
• overdag en/of 's avonds lessen volgen.

De kosten van het vavo worden vastgesteld door de minister van onderwijs en zijn te vinden op de website van DUO (de Dienst Uitvoering Onderwijs). Het hangt van je persoonlijke situatie af wat deze kosten zijn:

• Als je 18 jaar of ouder bent en niet meer ingeschreven kunt blijven bij een middelbare school, dan zijn de kosten voor een voltijd opleiding € 1.419,- (2023-2024). Daarbij komen de kosten voor boeken. Als je 18 jaar of ouder bent en je een voltijdopleiding in het volwassenenonderwijs volgt, heb je in principe recht op een tegemoetkoming in de studiekosten. Hoe hoog deze is, hangt af van je persoonlijke situatie. Dit kun je uitrekenen met behulp van een rekenprogramma op de website van DUO.
• Als je 16 jaar of ouder bent en je blijft ingeschreven bij een middelbare school, dan kun je vallen onder de zogenaamde ‘Rutte-regeling’. Dit betekent dat je ingeschreven blijft op je oude middelbare school, maar onderwijs volgt bij het vavo. Je blijft dan voor de betaling van het lesgeld onder de regeling voor het voortgezet onderwijs vallen. De Rutte-regeling geldt ook als je ouder bent dan 18 jaar en je onafgebroken bij het voortgezet onderwijs ingeschreven bent geweest (je mag maximaal drie maanden niet ingeschreven zijn geweest). Het grote voordeel van de Rutte-regeling is dat de kosten voor jou bijzonder laag blijven, omdat je onder dezelfde regeling valt als alle andere middelbare scholieren. Je betaalt geen lesgeld en je hebt recht op gratis schoolboeken. Er zijn enkele aanvullende kosten, zoals het inschrijfgeld bij het betreffende vavo en de kosten voor bijvoorbeeld studiematerialen.
  Vraag aan je school of je in aanmerking komt voor deze regeling: je moet namelijk worden uitbesteed en daarvoor geven scholen niet altijd toestemming.
  Je krijgt geen toestemming als:
  • je al een havo- of vwo-diploma hebt en nu bijvoorbeeld een ander profiel wilt halen;
  • de financiële situatie van de school dat niet toelaat: je school moet namelijk de subsidie van de overheid aan het vavo doorgeven. Helaas zijn niet alle scholen daartoe bereid. Mocht dit het geval zijn bij jouw school, probeer dan (eventueel met hulp van je ouder(s)/verzorger(s)) een overleg te regelen tussen jouw school en het vavo.
• Als je 16 of 17 jaar bent en je bent niet ingeschreven bij een middelbare school, probeer dan zo snel mogelijk een inschrijving te regelen. Sinds het schooljaar 2019-2020 kunnen jongeren van 17 jaar door de gemeente naar het vavo worden doorverwezen als zij niet meer ingeschreven staan op een middelbare school. Dit kan alleen als je in het betreffende studiejaar 18 jaar wordt. Mocht dit niet lukken, of ben je pas 16 jaar, dan kun je alsnog naar het vavo gaan via de zogenaamde ‘particuliere route’, maar dan kunnen de kosten in de duizenden euro’s lopen. Neem contact op met het opleidingsinstituut van je keuze om hierover meer informatie te krijgen.

Privéschool

Er zijn verschillende privéscholen in Nederland die je kunnen begeleiden bij het halen van je examen nadat je bent gezakt voor havo of vwo. Privéscholen zijn scholen die niet worden gesubsidieerd door de overheid, waardoor jij of je ouder(s)/verzorger(s) de volledige (hoge) kosten van de opleiding moeten betalen. Hier tegenover staat intensievere begeleiding, door bijvoorbeeld kleinere klassen en het verplicht maken van huiswerk op school. Hieronder volgen enkele van deze scholen om een beeld te geven van de mogelijkheden:

• Het Luzac is een privéschool die bestaat uit meerdere afdelingen. Het Luzac College is de afdeling die onder meer is opgezet voor leerlingen die gezakt zijn voor het eindexamen. Op het Luzac College zitten leerlingen die graag het diploma willen halen, maar zijn uitgekeken op hun oude school. Op het Luzac College kun je ervoor kiezen om alleen die vakken te doen waarvoor je een onvoldoende hebt gehaald of om het hele examenjaar te volgen. Voor meer informatie over de mogelijkheid om slechts enkele vakken te volgen zie het kopje 'Deelcertificaten behalen'. Het hele examenjaar opnieuw doen betekent dat je alle vakken gaat volgen. Een jaar in de bovenbouw van Luzac is mogelijk vanaf €29.920,- voor havo en €31.790,- voor vwo. Het Luzac heeft op vele plaatsen vestigingen.
• Het Winford College is ook een school waar sprake is van intensieve begeleiding en waar je verder kunt gaan in een nieuwe leeromgeving. Het tarief voor een volledig pakket bedroeg in het schooljaar 2022/2023 €29.800,- voor een examenklas havo en €30.500,- voor een examenklas vwo. Voor het actuele tarief verwijzen we je graag naar de website van het Winford. Winford heeft vestigingen in Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Breda, Den Haag, Leiden, Rotterdam en Utrecht.

In plaats van het hele examenjaar over te doen nadat je bent gezakt, kun je er ook voor kiezen om alleen voor je onvoldoende vakken opnieuw het examen te maken en zo uiteindelijk je diploma te halen. Hiervoor heb je de deelcertificaten nodig van de vakken die je wel voldoende hebt afgesloten. Je kunt deze certificaten aanvragen bij je school. De deelcertificaten van de overige vakken kun je vervolgens behalen in het volgende schooljaar door het maken van staatsexamens of deeleindexamens:

• Het staatsexamen bestaat uit het college-examen en het centraal examen. Het college-examen bestaat vaak uit een schriftelijk en altijd uit een mondeling deel. De schriftelijke toets wordt in dezelfde periode als de centrale examens afgenomen; het mondelinge examen in de zomer. Het college-examen vervangt in feite de schoolexamens. Je kunt hier meer lezen over het staatsexamen. Voorbereiden op het staatsexamen kan: 
  • helemaal zelfstandig;
  • met behulp van een onderwijsinstelling als LOI of NHA, of een privéschool.
• Bij het deeleindexamen ontvang je intensievere begeleiding voor het behalen van de deelcertificaten voor de vakken die je onvoldoende hebt afgesloten. Je maakt dan schoolexamens en het centraal examen en dus geen staatsexamens. Dit kan bij:
  • het vavo;
  • sommige privéscholen.

Zelfstandig voorbereiden op het staatsexamen

​​​​Om een staatsexamen te mogen maken, moest je je in voorgaande jaren inschrijven bij DUO tussen half oktober en 31 december voorafgaand aan het jaar waarin je examen wilt doen. Voor aanvullende informatie over de uiterlijke inschrijfdatum verwijzen we je graag naar de website van DUO. Bekijk goed op de website wanneer je wat moet inleveren bij DUO om er zeker van te zijn dat je mee mag doen aan het betreffende staatsexamen. Wees je ervan bewust dat je zonder diploma leerplichtig bent tot je achttiende. Dat betekent dat je niet zomaar kunt stoppen met school als je jonger bent dan achttien, ook niet als je van plan bent om staatsexamen te doen. 

De kosten van een staatsexamen bedroegen in het schooljaar 2023-2024:

• € 144,- per vak, bestaande uit een centraal examen en college-examen;
• € 71,- per vak, bestaande uit een college-examen;
• € 720,- voor een volledig examenpakket (alle vakken voor een diploma).

Voor de kosten voor het schooljaar 2024-2025 verwijzen we je graag naar DUO.

Als je een staatsexamen met een voldoende afsluit, krijg je een deelcertificaat voor het betreffende vak. Samen met de deelcertificaten van de vakken die je al voldoende had afgesloten op je middelbare school, kun je deze inwisselen voor een volledig havo- of vwo-diploma zodra je alle vakken hebt gehaald. Om te bepalen of je geslaagd bent, gelden dezelfde eisen als op een middelbare school.

Bekijk goed op de website wanneer je wat moet inleveren bij de DUO om er zeker van te zijn dat je mag meedoen aan het betreffende staatsexamen. Afhankelijk van je persoonlijke omstandigheden kan het zowel een voor- als nadeel zijn om alles zelfstandig te moeten doen.

Voorbereiding op staatsexamens met begeleiding

Als je liever begeleiding hebt van een onderwijsinstelling bij de voorbereiding op de staatsexamens, kun je er ook voor kiezen om je in te schrijven bij een instelling als de LOI of de NHA of een privéschool:

• LOI/NHA: bij een onderwijsinstelling als de LOI of de NHA bestudeer je zelfstandig thuis de examenstof, maar kunt wel via internet of per post contact hebben met docenten. Je inschrijving voor de staatsexamens moet je zelf regelen. Meer informatie over het aanmelden voor de staatsexamens vind je hierboven.
  • Deze manier van het halen van deelcertificaten heeft als voordeel dat je wel wat begeleiding krijgt, maar toch zelf je tijd kunt indelen. Bedenk echter wel dat er een hoge mate van zelfstandigheid, doorzettingsvermogen en verantwoordelijkheidsgevoel is vereist. Daarnaast heb je weinig persoonlijk contact met mensen die hetzelfde willen bereiken als jij, terwijl dit juist motiverend kan werken.
  • De kosten voor de LOI zijn € 62,- (havo) of € 69,- (vwo) per maand per vak dat je volgt, hierbij zit al het materiaal inbegrepen, maar dit is exclusief de eenmalige inschrijvingskosten van € 35,-. Bij de NHA verschillen de kosten per vak. Bij beide komen de kosten voor de staatsexamens bovenop het lesgeld (zie hierboven onder 'Zelfstandig voorbereiden op het staatsexamen').
• Privéschool: bij veel privéscholen kun je ook begeleiding krijgen bij de voorbereiding op de staatsexamens. Je volgt dan klassikale lessen voor het betreffende vak. De kosten hiervoor verschillen per school, maar zijn vaak erg hoog. Hiertegenover staat intensievere begeleiding.

Deeleindexamens maken bij het vavo

Als je intensievere begeleiding wilt bij het behalen van de deelcertificaten kun je bij het vavo een deeltijdopleiding volgen voor de vakken die je onvoldoende hebt afgesloten. Bij het vavo maak je schoolexamens en het centraal examen, en dus geen staatsexamens. Je kunt de lessen 's avonds of overdag volgen.

De kosten van deeltijd vavo zijn afhankelijk van je persoonlijke situatie:

• Als je niet staat ingeschreven bij een middelbare school, verschillen de kosten per aanbieder. Onder bepaalde voorwaarden kun je in aanmerking komen voor een tegemoetkoming van de overheid: zie hiervoor de website van DUO.
  • Bij VAVO Rijnmond College geldt bijvoorbeeld het volgende: voor schooljaar 2023-2024 bedraagt het cursusgeld € 20,72 per lesuur per cursusjaar. Daarbij komen de kosten voor studieboeken. Ter zijner tijd kun je de kosten van het schooljaar 2024-2025 hier vinden.
  • Voor ROC Horizon College geldt bijvoorbeeld dat de kosten € 38,40 per lesuur op jaarbasis bedragen (voor schooljaar 2024-2025). Let op: De kosten kunnen verschillen, afhankelijk van je leeftijd. Voor de exacte kosten kun je het beste de website van het ROC Horizon College raadplegen.
  • Voor het VAVO Lyceum van ROC Midden Nederland geldt dat je € 38,40 betaalt voor ieder lesuur dat je per week volgt. Meestal volg je per vak 4 lesuren per week. 
• Als je 16 jaar of ouder bent én ingeschreven kunt blijven bij een middelbare school, dan kun je vallen onder de zogenaamde ‘Rutte-regeling’. Voor meer informatie over deze regeling kun je hierboven kijken bij het kopje 'Vavo' van 'Het hele jaar overdoen'.

Deeleindexamens maken bij een privéschool

Er zijn verschillende privéscholen in Nederland die je willen begeleiden bij het alsnog halen van je examen nadat je bent gezakt voor havo of vwo. Privéscholen zijn scholen die niet worden gesubsidieerd door de overheid, waardoor jij of je ouder(s)/verzorger(s) de volledige (hoge) kosten van de opleiding moeten betalen. Hier tegenover staat intensievere begeleiding, door bijvoorbeeld kleinere klassen en het verplicht maken van huiswerk op school.

De meeste privéscholen mogen zelf geen examens afnemen en bereiden je voor op het maken van staatsexamens. Enkele privéscholen hebben wel de bevoegdheid om zelf het examen af te nemen. Hier maak je het schoolexamen en het centraal examen, net als op reguliere middelbare scholen. Hieronder volgen enkele van deze scholen om een beeld te geven van de mogelijkheden:

• Het Luzac is een privéschool die bestaat uit meerdere afdelingen. Het Luzac College is de afdeling die onder meer is opgezet voor leerlingen die gezakt zijn voor het eindexamen. Op het Luzac College kun je ervoor kiezen om alleen die vakken te doen waarvoor je een onvoldoende hebt gehaald. De kosten voor de eindexamenvakken bedragen minimaal (schooljaar 2024-2025) € 4.441,- per eindexamenvak. Het Luzac heeft op vele plaatsen vestigingen.
• Het Winford College is net als het Luzac College een privéschool die de mogelijkheid biedt om met behulp van deelexamens/deelcertificaten de vakken over te doen die je onvoldoende hebt afgesloten. Het tarief per eindexamenvak is was in het schooljaar 2022-2023 € 3.950,-. Voor de kosten voor het jaar 2024-2025 kun je contact opnemen met het Winford College. Het Winford College heeft vestigingen in Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Breda, Den Haag, Leiden, Rotterdam en Utrecht.

Het kan goed voorkomen dat je net één of twee vakken onvoldoende hebt afgesloten bij je examen en daardoor bent gezakt. In plaats van een jaar te moeten wachten met het starten van je hbo-opleiding, omdat je nog middelbare school vakken moet halen, is het soms ook mogelijk om tóch al te beginnen aan een hbo-opleiding. Je behaalt dan aan een vavo-instelling de certificaten van de vakken waarvoor je bent gezakt, terwijl je op een hbo-instelling begint aan je studie.

Waar en hoe?

Een voorbeeld van deze optie wordt gegeven door de ‘vavo-ho-route’. Let erop dat deze optie alleen wordt aangeboden door specifieke vavo- en hogescholen, bijvoorbeeld door Saxion en Aventus. Aanmelden kan bij Saxion tot vrijdag 9 juli 2024. 

Dit programma houdt in dat je maximaal twee ontbrekende certificaten voor je havo- of vwo-diploma bij het vavo van één de genoemde ROC’s behaalt. Tegelijkertijd volg je programmaonderdelen van de hbo-opleiding van je voorkeur bij de betreffende hogeschool. Daarmee kun je (in de vorm van vrijstellingen) studiepunten behalen op de hogeschool.

Toelatingseisen

De eisen om in aanmerking te komen voor een dergelijk traject zijn onder andere:

• Je moet nog maximaal twee havo- of vwo-vakken halen voor je diploma;
• Je weet welke hbo-opleiding je wilt volgen;
• Je bent sterk gemotiveerd;
• Je maakt volgens de intakers van het vavo en de hogeschool kans het traject succesvol te doorlopen (het advies van je decaan is hierbij ook van belang).

Let op: Er zijn nog meer eisen. Kijk voor de exacte eisen op de website van de betreffende hogeschool. Op de website van het Saxion kun je bij ‘Gezakt maar toch studeren: vavo-ho traject’ vinden wat de eisen zijn van deze Hogeschool. 

Kosten

De kosten voor dit traject zijn in 2024-2025 €2.530,- als je via je middelbare school wordt ‘uitbesteed’. Als je op particuliere basis deelneemt, kunnen de kosten hoger zijn. Het is daarnaast niet eenvoudig om toegelaten te worden tot dit traject als je niet meer bij een middelbare school staat ingeschreven.

Ben je jonger dan 18 jaar? Dan behouden je ouder(s)/verzorger(s) recht op kinderbijslag. Als je 18 jaar of ouder bent en via je school bent uitbesteed heb je recht op een Tegemoetkoming Scholieren. Als je je op particuliere basis inschrijft heb je vaak recht op de Tegemoetkoming Deeltijders, maar niet op studiefinanciering, omdat dit een deeltijdopleiding is. Zie voor meer informatie de website van DUO.

Het kan zo zijn dat je gezakt bent omdat je een gebrek aan compensatiepunten had. In dit geval kan je toch nog slagen via het zogenaamde septembertraject: als je in de zomer je combinatiecijfer voldoende ophoogt om het benodigde aantal compensatiepunten te krijgen, haal je alsnog je diploma. Als dit lukt, ontvang je halverwege september een diploma en kun je alsnog beginnen met een vervolgopleiding. 

Toelatingseisen

De eisen om in aanmerking te komen voor het septembertraject zijn onder andere:

• Een gebrek aan compensatiepunten is de enige reden waarom je bent gezakt;
• Het gemiddelde van je centraal examen is minimaal 5,5;
• Je hebt maximaal één vijf voor de kernvakken gehaald.

Let op: Er zijn meer toelatingseisen. Kijk voor alle toelatingseisen op de website van de desbetreffende instituut, bijvoorbeeld op de website van het Aventus.

Lees hier meer over de algemene slagingseisen voor havo en vwo en over compensatiepunten.

Waar en hoe?

Om voldoende compensatiepunten te krijgen, moet je vakken die onderdeel uitmaken van je combinatiecijfer in de zomer herkansen. Voor havo en vwo geldt dat het combinatiecijfer in ieder geval bestaat uit het profielwerkstuk, maatschappijleer en CKV (CKV als onderdeel van het combinatiecijfer is vanaf 2019 verplicht bij havo en vanaf 2020 bij vwo). Scholen kunnen ervoor kiezen extra vakken toe te voegen aan het combinatiecijfer: literatuur, godsdienst/levensbeschouwelijke vorming en vormingsonderwijs.

Het in de zomer herkansen van de vakken waaruit het combinatiecijfer bestaat kan via het vavo of via een privéschool.

Vavo

Het vavo is in principe bedoeld voor 18-plussers die hun diploma nog niet hebben behaald. Maar als je 16 of 17 jaar oud bent, kun je in sommige gevallen ook aan volwassenenonderwijs deelnemen, zoals je kunt lezen onder de kopjes 'Het hele jaar overdoen' en 'Deelcertificaten behalen'. Sommige vavo-instellingen bieden de mogelijkheid om bij hen het septembertraject te volgen. 

Een voorbeeld is het Aventus Lyceum. Dit is een vavo-school met locaties in Apeldoorn en Deventer. Deze instelling biedt het Septembertraject aan, waarbij je je cijfer voor maatschappijleer kunt ophogen. Je moet hier dan zelfstandig in de zomervakantie mee aan de slag gaan. De kosten voor het septembertraject bedragen € 350,- en je moet je voor 5 juli aanmelden.

Privéschool

Er zijn verschillende privéscholen in Nederland die je kunnen begeleiden bij het alsnog halen van je examen. Bij sommige scholen is het mogelijk het septembertraject te volgen. Zo biedt het Luzac in de zomer de mogelijkheid om in één week maatschappijleer en/of je profielwerkstuk opnieuw te maken. De kosten voor een week profielwerkstuk of maatschappijleer zijn € 2.125,-.

Het Luzac biedt het Luzac Zomerdiploma aan. Hiermee maak je kans om alsnog binnen het schooljaar te slagen. Er zijn drie manieren waarop je in augustus je diploma kunt halen:

• Je (her)schrijft je profielwerkstuk
• Je volgt het vak maatschappijleer
• Je rondt een nieuw schoolexamenvak af zoals bijvoorbeeld Spaans elementair, NLT of informatica

Je mag maximaal één 5 (gemiddelde CE + SE) in de drie kernvakken Nederlands, Engels en wiskunde hebben om in aanmerking te komen voor het Luzac Zomerdiploma. 

De kosten van een SE-vak afronden bedragen € 4.675,-, de kosten voor het (her)schrijven van het profielwerkstuk of het volgen van maatschappijleer bedragen € 2.338,-. Voor meer informatie kun je terecht op de website van Luzac. 

Wie aan een universiteit of hogeschool wil studeren en 21 jaar of ouder is op het moment dat de studie begint, maar niet over de vereiste vooropleiding beschikt, kan via de colloquium doctum-procedure toch toegelaten worden. Aan het colloquium doctum worden hoge eisen gesteld. De procedure is afhankelijk van of je naar de universiteit of een hogeschool wilt.

Voor toelating tot de universiteit

Het colloquium doctum voor de universiteit wordt meestal geheel schriftelijk afgenomen. Er moeten toetsen op vwo-niveau worden gemaakt in vakken die relevant of noodzakelijk worden geacht om de studie succesvol te kunnen doorlopen. Soms kan de procedure bestaan uit een gesprek met de colloquium doctum-commissie of de studieadviseur van de gekozen opleiding. Het gebeurt ook dat studenten op grond van vooropleiding, werkervaring en motivatie zonder toetsen worden toegelaten. Als je het colloquium doctum met succes hebt afgelegd, dan geeft dit alleen toegang tot de universiteit waaraan en de opleiding waarvoor je het hebt behaald.

Zelfs als je alle toetsen succesvol aflegt, kan er nog een kennisachterstand bestaan ten opzichte van studenten die wel een vwo-diploma hebben. Deze achterstand kan de universitaire studie vervolgens relatief zwaarder maken. Recente schoolverlaters wordt daarom aangeraden om alsnog het vwo-diploma te behalen, in plaats van toelating via het colloquium doctum aan te vragen.

De colloquium doctum-procedure neemt veel tijd in beslag. Het is dus verstandig om je verzoek vóór 1 oktober het jaar voor aanvang van het studiejaar in te dienen. Dus als je september 2026 wil beginnen is het slim het verzoek in te dienen vóór oktober 2025. Deze tijd is niet alleen nodig voor het verwerken van de verzoeken, maar ook voor de voorbereiding en inschrijving voor eventuele toetsen. Voor numerus fixus studies kan het voorkomen dat je je nog eerder dan de genoemde zes maanden moet aanmelden.

De kosten verschillen per universiteit. Lees hier meer over de colloquium doctum procedure.

Voor toelating tot de hogeschool

Als je naar een hogeschool wil, geldt een soortgelijke procedure als voor de universiteit. Hier wordt het colloquium doctum de ‘21+ toets’ genoemd. De kosten verschillen per hogeschool. Ook hier geldt dat deze procedure veel tijd in beslag neemt. Meld je dus op tijd aan.